Phương pháp giải bài tập sinh học: Tìm xác suất xuất hiện số alen trội, lặn ở đời con

Tìm xác suất xuất hiện số alen trội, lặn ở thế hệ con trong phép lai thuộc quy luật di truyền phân li độc lập là dạng bài tập sinh học khó. Nếu chúng ta dùng phương pháp chia riêng từng cặp gen để tính sau đó gộp lại thì  tốn khá nhiều thời gian mà dễ nhầm lẫn. Vì vậy hôm tôi cố gắng tìm công thức chung áp dụng cho mọi trường hợp của đề bài một cách nhanh chóng. 

Ở dưới tôi đã đưa ra công thức chung (sẽ chứng minh công thức trong một chuyên đề khác để các bạn cần tìm hiểu chuyên sâu) có kèm theo 2 ví dụ điển hình. Sau khi hiểu công thức các bạn vận dụng để làm 5 bài tập vận dụng có đáp án kèm theo. Các bạn cần trao đổi thêm vui lòng phản hồi (comment) ở cuối bài viết.

• Toán xác suất trong di truyền học phân tử

A. Phương pháp chung:

Ở phép lai mà tổng số cặp gen dị hợp của bố và mẹ là n, thì ở đời con loại cá thể có k alen trội chiếm tỉ lệ $\frac{C_{n}^{k-m}}{2^n}$. Trong đó m là số cặp gen đồng hợp trội ở cả bố và mẹ.

Ví dụ 1: Ở phép lai AaBbdd x AabbDd, loại cá thể 2 alen trội chiếm tỉ lệ $\frac{C_{4}^{2}}{2^4}=\frac{3}{8}$ (vì cả bố và mẹ có n=4 cặp gen dị hợp và không có cặp gen đồng hợp trội m=0).

Ví dụ 2: Ở phép lai AaBbDD x AabbDD, loại cá thể có 5 alen trội ở đời con chiếm tỉ lệ $\frac{C_{3}^{3}}{2^{3}}=\frac{1}{8}$(vì cả bố và mẹ có n=3 và có 2 cặp gen đồng hợp trội m=2)

B. Bài tập áp dụng:

1. Ở phép lai AaBbDd x AaBbDd thu được $F_1$. Lấy ngẫu nhiên 2 cá thể $F_1$. Xác suất để thu được 2 cá thể mà mỗi cá thể đều có 3 alen trội và 3 alen lặn là bao nhiêu?

ĐS: $( \frac{5}{16})^{2}$

2. Ở phép lai AaBddEE x AaBbDdee thu được $F_1$, lấy ngẫu nhiên 3 cá thể $F_1$. Xác suất thu được 3 cá thể mà mỗi cá thể đều có 3 alen lặn và 5 alen trội là bao nhiêu?

ĐS: $( \frac{5}{32})^{3}$.

3. Ở phép lai AaBBddEE x AaBbDdEE thu được $F_1$. Lấy ngẫu nhiên 3 cá thể $F_1$. Xác suất để trong 3 cá thể đã lấy chỉ đúng 1 cá thể có 5 alen trội là bao nhiêu?

ĐS: $C_{3}^{2}.\frac{3}{8}.( \frac{5}{8})^{2}= \frac{225}{512}=0,44$

4. Ở phép lai AaBbDd x AaBbDd thu được $F_1$. Lấy ngẫu nhiên 2 cá thẻ $F_1$. Xác suất để thu được 2 cá thể mà mà mỗi cá thể đều có 5 alen lặn là bao nhiêu?

ĐS: $\frac{9}{1024}$

5. Ở phép lai AabbDdEe x AaBbDdee thu được $F_1$. Lấy ngẫu nhiên 3 cá thể $F_1$. Xác suất để trong 3 cá thể đã lấy có đúng 1 cá thể có 4 alen trội là bao nhiêu?

ĐS: 0,41

• Trắc nghiệm bài tập tìm xác suất xuất hiện số alen trội, lặn ở đời con.